Þetta rit er einnig fáanlegt á netinu í vefaðgengilegri útgáfu:
https://pub.norden.org/politiknord2021-736
Ljósmynd: Salvör Gissurardóttir
Stór hluti Norðurlanda er á norðurslóðum og Norðurlöndin hafa sögulega séð bæði saman og hvert í sínu lagi lagt sitt af mörkum til að koma málefnum svæðisins á framfæri á alþjóðavettvangi.
Samstarfsáætlun Norrænu ráðherranefndarinnar um málefni norðurslóða hefur í þessari vinnu um áratugaskeið stuðlað að aukinni þekkingu á umhverfi, atvinnulífi og félagslegum aðstæðum á svæðinu.
Samstarfsáætlunin gegnir því mikilvægu hlutverki í vinnu að því að efla norrænt og alþjóðlegt samstarf á norðurslóðum. Samstarfsáætlunin 2022–2024 er sú níunda í röðinni síðan 1996 og sú fyrsta undir merkjum Framtíðarsýnar okkar 2030. Tímabil áætlunarinnar hefur verið stytt úr fjórum í þrjú ár í því skyni að fylgja tímaáætlun framkvæmdaáætlunarinnar fyrir framtíðarsýnina 2021–2024.
Megináhersla áætlunarinnar er sjálfbær þróun. Norðurslóðir er svæði sem er í stöðugri mótun þar sem þörf er fyrir meðvitað og kerfisbundið samstarf sem miðar að þróun sem byggir á friði, stöðugleika, verndun, hagvexti og velmegun. Norðurskautið er svæði sem í senn þarf að varðveita og þróa. Með áheyrnaraðild að Norðurskautsráðinu hefur Norræna ráðherranefndin með samstarfsáætlun sinni um málefni norðurslóða á markvissan hátt lagt af mörkum til verkefna og aðgerða á vegum Norðurskautsráðsins.
Málefnum norðurslóða hefur smátt og smátt verið aukin og nær nú bæði til aðgerða og aðlögunar varðandi loftslagsbreytingar. Hún leggur einnig áherslu á tengslin við lífskjör íbúanna, þar á meðal óskina um áframhaldandi sjálfbæra efnahagsþróun og bættum atvinnutækifærum, nýsköpun og frumkvöðlastarfi ásamt menntun og þróun þekkingar.
Breidd áætlunarinnar og geta samstarfsins til að ná til lítilla aðila og hagsmunaaðila á norðurskautssvæðinu veitir samstarfinu styrk. Um leið eru einstakar aðgerðir í samstarfsáætluninni markvissar og nægilega skýrar til að geta lagt beint af mörkum til almennra markmiða um sjálfbæra þróun á svæðinu.
Samstarfsáætlunin greiðir fyrir samstarfi í því skyni að leggja af mörkum til beinna lausna á viðfangsefnum og þörfum norðurslóða. Hún myndar grunn að áframhaldandi stofnun og rekstri tengslaneta og vettvangs til fundarhalda sem geta stuðlað að hreyfanleika, samþættingu og miðlun reynslu á viðeigandi sviðum.
Ljósmynd: Visit Faroe Islands
Samstarfsáætlanir og aðgerðir á vegum Norrænu ráðherranefndarinnar stuðla að framkvæmd Framtíðarsýnar okkar 2030, um að Norðurlöndin verði sjálfbært og samþætt svæði á heimsmælikvarða fyrir árið 2030. Samstarfsáætlunin um málefni norðurslóða stuðlar að því að ná þremur stefnumarkandi áherslum um græn Norðurlönd, samkeppnishæf Norðurlönd og félagslega sjálfbær Norðurlönd, og einnig markmiðunum 12 í framkvæmdaáætlun áranna 2021–2024 til að uppfylla Framtíðarsýn okkar 2030.
Saman ætlum við að greiða fyrir grænum umskiptum í samfélögum okkar og vinna að kolefnishlutleysi og sjálfbæru hringrásarhagkerfi og lífhagkerfi. Það munum við gera með því að:
Stefnumarkandi áherslusviðið Græn Norðurlönd tengist einkum eftirfarandi heimsmarkmiðum SÞ um sjálfbæra þróun til ársins 2030: 6, 7, 11, 12, 13, 14 og 15.
Saman ætlum við að efla grænan hagvöxt á Norðurlöndum sem byggist á þekkingu, nýsköpun, hreyfanleika og stafrænni samþættingu. Það munum við gera með því að:
Stefnumarkandi áherslusviðið Samkeppnishæf Norðurlönd tengist einkum eftirfarandi heimsmarkmiðum SÞ um sjálfbæra þróun til ársins 2030: 4, 8, 9 og 11.
Saman ætlum við að efla samfellt svæði án aðgreiningar þar sem jafnrétti ríkir og sem byggist á sameiginlegum gildum og enn öflugri menningarsamskiptum og velferð. Það munum við gera með því að:
Stefnumarkandi áherslusviðið Félagslega sjálfbær Norðurlönd tengist einkum eftirfarandi heimsmarkmiðum SÞ um sjálfbæra þróun til ársins 2030: 3, 5, 10 og 16.
Ljósmynd: Visit Faroe Islands
Norræna ráðherranefndin vinnur með 17 heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna um sjálfbæra þróun til ársins 2030 sem hluta af framtíðarsýninni. Í samstarfsáætluninni um málefni norðurslóða 2022–2024 eru heimsmarkmiðin leiðandi fyrir vinnuna eins og fram kemur í áherslunum hér á eftir. Um leið hefur áætlunin þó einnig skýra skírskotun til Framtíðarsýnar okkar 2030 með áherslu á þrjá þætti: félagslega sjálfbærni, umhverfismál og efnahagsmál.
Þessar áherslur taka mið af þróun að því er varðar:
Í forgangsverkefninu PEOPLES eiga eftirfarandi sjálfbærnimarkmið við um samstarfsáætlunina um málefni norðurslóða: Heimsmarkmið 3 (heilsa og vellíðan), heimsmarkmið 4 (góð menntun), heimsmarkmið 5 (jafnrétti kynjanna), heimsmarkmið 11 (sjálfbærar borgir), heimsmarkmið 16 (traustar stofnanir) og heimsmarkmið 17 (samvinna um markmiðin).
Í samstarfsáætlun Norrænu ráðherranefndarinnar um málefni norðurslóða munu ofangreind sjálfbærnimarkmið í málaflokknum PEOPLES verða nýtt til að greiða fyrir og efla samstarfsverkefni og samskipti á eftirtöldum sviðum:
Í forgangsverkefninu PLANET eiga eftirfarandi sjálfbærnimarkmið við um samstarfsáætlunina um málefni norðurslóða: Heimsmarkmið 6 (hreint vatn), heimsmarkmið 7 (sjálfbær orka), heimsmarkmið 11 (sjálfbærar borgir), heimsmarkmið 13 (loftslagsaðgerðir), heimsmarkmið 14 (líf í vatni), heimsmarkmið 15 (líf á landi) og heimsmarkmið 17 (samvinna um markmiðin).
Í samstarfsáætlun Norrænu ráðherranefndarinnar um málefni norðurslóða munu ofangreind sjálfbærnimarkmið í málaflokknum PLANET verða nýtt til að greiða fyrir og efla samstarfsverkefni og samskipti á eftirtöldum sviðum:
Í forgangsverkefninu PROSPERITY eiga eftirfarandi sjálfbærnimarkmið við: Heimsmarkmið 2 (útrýma hungri), heimsmarkmið 4 (góð menntun), heimsmarkmið 7 (sjálfbær orka), heimsmarkmið 8 (góð atvinna og hagvöxtur), heimsmarkmið 9 (nýsköpun og uppbygging), heimsmarkmið 11 (sjálfbærar borgir), heimsmarkmið 12 (ábyrg neysla og framleiðsla) og heimsmarkmið 17 (samvinna um markmiðin).
Í samstarfsáætlun Norrænu ráðherranefndarinnar um málefni norðurslóða munu ofangreind sjálfbærnimarkmið í málaflokknum PROSPERITY verða nýtt til að greiða fyrir og efla samstarfsverkefni með áherslu á sjálfbært atvinnulíf og hagvöxt til hagsbóta fyrir frumbyggja og samfélög þeirra á norðurskautssvæðinu á eftirtöldum sviðum:
Í forgangsverkefninu PARTNERSHIPS eru mest viðeigandi sjálfbærnimarkmiðin tvö, 16 og 17, sem virka sem tæki til aukinnar samvinnu og þróunar samstarfs á norðurskautssvæðinu með áherslu á:
Ljósmynd: brandnorway.no
Samstarfsverkefni eiga fyrst og fremst að stuðla að og veita aðstoð við framkvæmd og þróun hnattrænnar sjálfbærniáætlunar norðurskautssvæðisins með tilliti til sýnilegs svæðisbundins og staðbundins árangurs. Framtíðarsýn okkar 2030 er einnig mikilvægt tæki í þessu starfi.
Meginreglan er sú að þrjú norræn ríki eigi að taka þátt í samstarfsverkefni. Alþjóðlega samvinnu þriggja norrænna ríkja má auka með einum eða fleiri samstarfsaðilum utan Norðurlanda, til dæmis einu eða fleiri af hinum norðurskautsríkjunum (Bandaríkjunum, Kanada og Rússlandi). Í mati á verkefnum verður lögð áhersla á að samstarfsverkefni
Fjárhagsárið fyrir fjárhagsáætlun Norrænu ráðherranefndarinnar er almanaksárið. Fjárhagsáætlunin fyrir samstarfsáætlun Norrænu ráðherranefndarinnar um málefni norðurslóða fylgir föstum verkferlum fjárlagavinnu Norrænu ráðherranefndarinnar. Fjárhagsáætlunin hljóti formlegt samþykki á árlegu þingi Norðurlandaráðs í viku 44 ár hvert.
Fjárhagsáætlun samstarfsáætlunar Norrænu ráðherranefndarinnar um málefni norðurslóða skiptist í tvo almenna hluta:
Samstarfsráðherrarnir (MR-SAM) bera meginábyrgð á samstarfsáætluninni um málefni norðurslóða og þar með talinni framkvæmd og umsjón með áætluninni. Skipuð verður norræn ráðgjafarnefnd um málefni norðurskautssvæðisins, Norræn ráðgjafarnefnd norðurskautssvæðisins (NRKA) til að aðstoða við árlega framkvæmd samstarfsáætlunarinnar um málefni norðurslóða, auk þess sem hægt er að bjóða út umsjón opnu umsóknarlotunnar fyrir samstarfsáætlunina um málefni norðurslóða. Frekari upplýsingar um stjórnun og umsjón með samstarfsáætluninni um málefni norðurslóða er að finna á vefsíðu Norrænu ráðherranefndarinnar.
Ef frekari almennar upplýsingar óskast um samstarfsáætlunina um málefni norðurslóða er hægt að hafa samband við alþjóðateymi skrifstofu Norrænu ráðherranefndarinnar og hlutaðeigandi ráðgjafa fagsviðsins.
PolitikNord 2021:736
ISBN 978-92-893-7165-0 PDF
ISBN 978-92-893-7166-7 ONLINE
http://dx.doi.org/10.6027/politiknord2021-736
© Norræna ráðherranefndin 2021
Umbrot: Mette Agger Tang
Kápumynd: Unsplash (pdf), Visit Faroe Island, Mads Schmidt Rasmussen
Norræna samstarfið er eitt umfangsmesta svæðissamstarf í heimi. Samstarfið byggist á legu landanna, sameiginlegri sögu þeirra og menningu. Að samstarfinu koma Danmörk, Finnland, Ísland, Noregur og Svíþjóð auk Álandseyja, Færeyja og Grænlands.
Norræna samstarfið er pólitískt, efnahagslegt og menningarlegt og lætur muna um sig í evrópsku og alþjóðlegu samstarfi. Löndin stuðla sameiginlega að öflugum Norðurlöndum í öflugri Evrópu.
Með norrænu samstarfi er hagsmuna svæðisins gætt og norræn gildi efld í hnattrænu samhengi. Sameiginleg gildi landanna styrkja stöðu Norðurlanda og skipa þeim meðal þeirra svæða í heiminum þar sem nýsköpun og samkeppnishæfni er mest.
Norræna ráðherranefndin
Nordens Hus
Ved Stranden 18
DK-1061 Kaupmannahöfn
www.norden.org
Lesa fleiri norræn rit: www.norden.org/is/utgafur
Tenging samstarfsáætlunarinnar við Framtíðarsýn okkar 2030
Allt starf Norrænu ráðherranefndarinnar á að framfylgja Framtíðarsýn okkar 2030 um Norðurlönd sem sjálfbærasta og samþættasta svæði heims fyrir árið 2030. Í samstarfsáætluninni er greint frá því hvernig sviðið mun vinna með hinar þrjár stefnumarkandi áherslur og stuðla að því að markmiðin tólf í framkvæmdáætlun 2021–2024 náist svo uppfylla megi Framtíðarsýn okkar 2030.