MENU
Vellíðan barna og ungmenna og tækifæri þeirra til að njóta réttar síns er forsendan fyrir því að Norðurlönd haldi áfram að þróast. Norrænu ráðherranefndinni ber að stuðla að því að Norðurlönd verði leiðandi og hafi forystu um mótun samfélags sem gefur svigrúm fyrir réttindi og ólík sjónarmið barna og ungmenna og hafi þannig áhrif á samfélagsþróunina. Því ber ráðherranefndinni að starfa út frá þeirri nálgun að öll börn og ungmenni skipti máli hér og nú, ekki bara í framtíðinni. Börn og ungmenni eru markhópar sem njóta forgangs hjá Norrænu ráðherranefndinni. Á grundvelli þessa á Norræna ráðherranefndin að flétta sjónarmið réttinda barna og málefni ungmenna í starf sitt.
Því markmiði að flétta sjónarmið réttinda barna og málefni ungmenna í auknum mæli inn í starfið fylgir einnig sú ábyrgð að tryggja að starfið sé unnið í anda nokkurra viðmiðunarreglna, með sameiginlegri lágmarksaðkomu barna og ungmenna og umfram allt með hætti sem verndar öryggi barna. Þetta rit á erindi í öllum þeim tilvikum þegar haft er samband við börn og ungmenni eða þegar þau taka þátt í starfsemi Norrænu ráðherranefndarinnar, t.d. í pallborði (þátttakendur), í rýnihóp (til að gefa álit eða sem fulltrúar hóps barna og ungmenna) eða koma fram í fjölmiðlum.
Með þessu riti fastsetur Norræna ráðherranefndin sameiginlegar forsendur og viðmið til að flétta sjónarmið réttinda barna og málefni ungmenna inn í starf sitt. Alltaf má hafa samband við Norrænu barna- og ungmennanefndina (NORDBUK) og fagráðgjafa um málefni barna og ungmenna hjá Norrænu ráðherranefndinni til að fá aðstoð við starfið.
Norrænu ráðherranefndinni ber að vinna á grundvelli Barnasáttmála SÞ og standa vörð um og efla réttindi barna og ungmenna og gefa þeim kost á að nýta réttindi sín og taka virkan þátt í samfélaginu. Því skal Norræna ráðherranefndin fylgja eftirfarandi grundvallarreglum í öllu starfi sínu í sambandi við börn og ungmenni. Reglurnar eru sóttar í almenna athugasemd númer 12 (2009) við Barnasáttmálann og eru grundvallarkröfur sem hafa skal að leiðarljósi við alla verkferla sem varða börn og ungmenni.
vera gagnsæir og upplýsandi: Börn og ungmenni verða að fá heildstæðar og aðgengilegar upplýsingar sem taka tillit til fjölbreytileika og eru í samræmi við aldur þeirra.
vera valkvæðir: Aldrei skal þvinga börn og ungmenni til að tjá skoðanir sínar gegn vilja sínum.
helgast af virðingu: Nálgast skal skoðanir barna og ungs fólks af virðingu og börnum á að gefast færi á að eiga frumkvæði að hugmyndum og aðgerðum.
vera viðeigandi: Þau málefni sem börn og ungmenni tjá skoðanir sínar á skulu hafa raunverulegt vægi í lífi þeirra og vera þess eðlis að þau geti nýtt til þess kunnáttu sína, færni og getu.
vera barnvænir: Umhverfi og starfsaðferðir ber að aðlaga að getu barnanna.
vera inngildandi: Börn og ungmenni eru ekki einsleitur hópur og þátttakendur verða að fá jöfn tækifæri án nokkurrar mismununar.
grundvallast á fræðslu og þjálfun: Fullorðnir þurfa undirbúning, stuðning og færni til að geta greitt fyrir þátttöku barna á árangursríkan hátt. Börn og ungmenni sem gegna hlutverki leiðbeinenda eða þjálfara þurfa að búa yfir sérstakri færni. Þau þurfa til dæmis að vera meðvituð um réttindi sín og fá þjálfun í að skipuleggja fundi, eiga samskipti við fjölmiðla, tala opinberlega og móta sér skoðanir.
einkennast af öryggi og áhættuvitund: Það getur verið áhættusamt að tjá skoðanir sínar. Það er á ábyrgð fullorðinna að lágmarka hættuna á að börn verði fyrir ofbeldi, misbeitingu eða öðrum neikvæðum afleiðingum vegna þátttöku sinnar.
grundvallast á ábyrgð: Við rannsóknir eða samráð skal alltaf upplýsa börn og ungmenni um hvernig skoðanir þeirra eru túlkaðar og þeim skal gefinn kostur á að hafa áhrif á niðurstöðurnar. Börnum skal einnig gefið tækifæri til að
leggja fram kvörtun um niðurstöður greiningarinnar.
Hver eining innan Norrænu ráðherranefndarinnar ber sjálf ábyrgð á að flétta sjónarmið réttinda barna og málefni ungmenna í starf sitt. Vitanlega fer það eftir málaflokkum hvað sjónarmið barnaréttinda og ungmenna geta og eiga að vega þungt. Í þeim tilvikum þar sem starfsfólk Norrænu ráðherranefndarinnar eða samstarfsaðilar greina þörf á aðkomu ungs fólks þarf að tryggja að hún sé framkvæmd á samræmdan hátt. Með eftirfarandi lágmarkskröfum vill Norræna ráðherranefndin fastsetja ákveðin lágmarksskilyrði sem skulu gilda um allar kringumstæður þar sem börn eða ungmenni taka þátt í starfinu eða eru til samráðs.
Í öllum tilvikum þar sem börn og ungmenni eru fengin til að taka þátt í starfsemi Norrænu ráðherranefndarinnar er mikilvægt að tekin sé meðvituð ákvörðun um til HVAÐA barna og ungmenna leitað er. Hér eins og annars staðar, stýrist valið á þátttakendum af því hver tilgangurinn með þátttökunni er. Til viðbótar við viðmiðunarreglurnar hér á undan skaltu hafa eftirfarandi atriði í huga við valið:
Hvers konar framlags er vænst af þeim börnum og ungmennum sem taka þátt eða hvaða ávinning má ætla að þau hafi sjálf af þátttökunni? Mikilvægt er að tryggja að tilgangurinn með aðkomu þeirra sé vel skilgreindur – ef svo er ekki er erfitt að greina hvaða börn og ungmenni ættu að taka þátt.
Er þess vænst að börn og ungmenni tali fyrir hönd stærri hóps barna og ungmenna? Þá ættir þú að leita til æskulýðs- og ungmennasamtaka sem velja fulltrúa sína eftir lýðræðislegum ferlum. Til er fjöldi samtaka með ólíkar áherslur og innri starfsemi. Ef þú vilt umræðu um tiltekið málefni getur þú í staðinn kallað eftir börnum og ungmennum sem eru sérfræðingar í því tiltekna málefni – hvort sem þau tilheyra samtökum eða ekki. Brýnt er að það komi skýrt fram, bæði í vali á þátttakendum og í samskiptum, hvort þátttakendur séu fulltrúar fyrir sig
sjálf, ákveðin samtök eða hóp ungmenna.
Mikilvægt er að fá börn og ungmenni með fjölbreyttan bakgrunn og lífsreynslu til að taka þátt. Í því samhengi skal taka tillit til breyta á borð við kyn, kynvitund eða -tjáningu, þjóðernisuppruna, trú eða aðra lífsskoðun, fötlun, kynhneigð og aldur.
Þegar kemur að því að greina til hvaða aldurshóps mikilvægast er að ná skiptir auðvitað máli hvert málefnið er. Auk aldurs getur einnig þurft að horfa til þroska í þessu sambandi. Það getur verið freistandi að fá frekar eldri börn og ungmenni til að taka þátt því þau útheimta síður víðtækar ráðstafanir en þau sem eru yngri. Þó ber að muna að jafnvel yngstu börnin eiga rétt á að láta skoðanir sínar í ljós og að á þær sé hlustað.
Gegnum hvaða boðrásir nærðu til þeirra barna og ungmenna sem þú vilt ná til? Til að geta greint bestu leiðina til að ná til barna og ungmenna þarftu fyrst að spyrja þig hvar börnin og ungmennin sem þú vilt ná til halda sig. Í því sambandi getur þú til dæmis horft til skóla, samfélagsmiðla eða félagasamtaka. Oft er einhver tiltekinn aðili lykillinn að því að ná til rétta hópsins. Skólastjóri getur til dæmis komið fyrirspurn áfram til kennara og þannig náð til barna og ungs fólks.
Sem starfsmaður eða samstarfsaðili berð þú ábyrgð á eftirfarandi atriðum, sem eru sérstaklega brýn þegar börn og ungmenni undir 18 ára aldri taka þátt í starfi Norrænu ráðherranefndarinnar:
Evrópuráðið
Barnasáttmáli Sameinuðu þjóðanna
www.ohchr.org/en/professionalinterest/pages/crc.aspx
Rädda barnen
Child safeguarding – safe and secure programmes for children
Ert þú með réttu gleraugun?
Do rights!
Nord 2020:017
ISBN 978-92-893-6518-5 (PDF)
ISBN 978-92-893-6519-2 (ONLINE)
http://dx.doi.org/10.6027/nord2020-017
© Norræna ráðherranefndin 2020
Umbrot: Louise Jeppesen
Norrænt samstarf
Norræna samstarfið er eitt umfangsmesta svæðissamstarf í heimi. Samstarfið byggist á legu landanna, sameiginlegri sögu þeirra og menningu. Að samstarfinu koma Danmörk, Finnland, Ísland, Noregur og Svíþjóð auk Álandseyja, Færeyja og Grænlands.
Norræna samstarfið er pólitískt, efnahagslegt og menningarlegt og lætur muna um sig í evrópsku og alþjóðlegu samstarfi. Löndin stuðla sameiginlega að öflugum Norðurlöndum í öflugri Evrópu.
Með norrænu samstarfi er hagsmuna svæðisins gætt og norræn gildi efld í hnattrænu samhengi. Sameiginleg gildi landanna styrkja stöðu Norðurlanda og skipa þeim meðal þeirra svæða í heiminum þar sem nýsköpun og samkeppnishæfni er mest.
Norræna ráðherranefndin
Nordens Hus
Ved Stranden 18
DK-1061 Kaupmannahöfn
www.norden.org
Fleiri norrænar útgáfur má finna á www.norden.org/publikationer